De Vereniging tegen de Kwakzalverij zal op zaterdag 7 oktober bekend maken wie dit jaar de Meester Kackadorisprijs binnensleept. De prijs is bedoeld voor die instelling, persoon of onderneming die afgelopen jaar het meest heeft bijgedragen aan de verspreiding in daad, woord of geschrift van de kwakzalverij in Nederland.

Dit jaar staan er maar liefst veertien genomineerden op de lijst die op 14 september bekend werd gemaakt! Is het dit jaar zoveel erger gesteld met kwakzalverliefhebbers of gebrek aan optreden tegen kwakzalverij? Volgens de VtdK was er een "ongemeen groot aantal meldingen". Een mooie selectie kandidaten of valt er wel wat op aan te merken? Wie mist er beslist op het lijstje en wie hoort er echt niet op thuis? Discussieer mee en geef uw keuze aan in de poll!

Bij de beoordeling van de lijst is het wel goed in het achterhoofd te houden wat de bedoeling van de prijs precies is. Die is niet in eerste instantie bedoeld om de ergste kwakzalver aan te wijzen. Op de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) staat het reglement. Uit de inleiding daarbij:

Hoewel daadwerkelijk actieve kwakzalvers niet worden uitgesloten, is nadrukkelijk ook gedacht aan personen/instellingen die via publiciteit, geldstromen, opleidingen, wet- of regelgeving, mantelorganisaties, rechtspraak of anderszins de kwakzalverij hebben bevorderd zonder daarbij zelf vuile handen te maken. Het kan zijn dat de bekroonde activiteiten willens en wetens zijn ondernomen, maar ook naïeve of bona fide inspanningen die wellicht onbedoeld de kwakzalverij hebben bevorderd, kunnen in aanmerking komen. Goed bedoeld is dus geen excuus!

De genomineerden

1. BIT Magazine - dit magazine voor paardenliefhebbers besteed vaak kritiekloos aandacht aan allerhande kwakzalverij.
2. B & W, Utrecht - het gemeentebestuur gaat in zekere zin mee met de angstverhalen over gezondheidseffecten van zendmasten.
3. CIRAN - revalidatie-instelling die de unieke behandelmethode 'elementaire therapie' aanbiedt, waar een weekend in een Tibetaans instituut voor een ‘seminar levenskunst’ deel van uitmaakt.
4. Deventer Ziekenhuis - gaat haar patiënten complementaire zorg aanbieden.
5. Femme Amsterdam - verloskundigenpraktijk in Amsterdam Zuid, die tegen een fikse bijbetaling allerlei overbodige extra zorg aanbiedt, waaronder consulten bij de acupuncturist.
6. Koninklijke Nederlandse Organisatie Verloskundigen (KNOV) - accrediteerde een homeopathie-opleiding van de Vereniging voor Verloskunde en Homeopathie in samenwerking met Nederlandse Vereniging voor Klassieke Homeopathie. Maar dit is al eerder weer ingetrokken.
7. Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) - een van de eisen van de periodieke herregistratie is dat een apotheker alternatieve geneesmiddelen als homeopathie en kruidengeneesmiddelen moet kunnen bereiden.
8. Gerard de Korte, bisschop van Den Bosch - als eindverantwoordelijke voor de functie exorcist, die aan het bisdom door Frank As wordt vervuld.
9. Merlijn Boekhandel in Haarlem - voor het aanbieden en aanprijzen van een berg aan gevaarlijke kwakzalversliteratuur.
10. Nederlands Netwerk voor Lymfoedeem & Lipodeem (NL-Net) - geeft in hun blad Lymfologica veel ruimte aan kwakdenkers.
11. Nederlandse Vereniging voor Cosmetische Chirurgie (NVvCC) - omdat bijvoorbeeld de "perfide kwakzalver Oliver Groh" gewoon op hun ledenlijst staat.
12. Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO) - vanwege de accreditatie van enkele HBO-master opleidingen in de ‘manuele therapie’.
13. Pulse Media Group - produceert bijlagen vol dubieuze aanprijzingen van commerciële zorgverleners die worden meegestuurd met periodieken als Arts & Auto, De Volkskrant, Elsevier, Management Team en Trouw.
14. VaccinatieRaad - Een zogenaamd goed doel met ANBI-status dat misleidende informatie over vaccinaties verspreid.

De redenen voor nominatie staan uitgebreider op de site van de VtdK. De 'gelukkige' winnaar wordt op 7 oktober bekend gemaakt, voorafgaand aan het jaarlijkse middagsymposium van de VtdK.

Poll

Wat denkt de lezer van Kloptdatwel ervan? Daar zijn we uiteraard benieuwd naar. Geef uw commentaar in de reactiemogelijkheid hieronder en vul de poll in. Meteen stemmen als u uw mening al klaar hebt, maar wachten met stemmen kan natuurlijk ook om de overwegingen van andere commentatoren uw eerste oordeel mogelijk te laten beïnvloeden. De jury van de Meester Kackadorisprijs gaf in 2015 de prijs nog aan de winnaar van onze poll, maar vorig jaar weken ze af. Wie weet beïnvloed uw stem dit jaar stiekem toch weer de keuze van de winnaar! Poll sluit op 5 oktober 2017.

De EASAC, European Academies' Science Advisory Council, heeft in een advies aan de Europese Commissie duidelijk afstand genomen van het gedoogbeleid voor homeopathische geneesmiddelen.

Die homeopathische korrels en druppels kunnen nu nog als geneesmiddel verkocht worden zonder dat de fabrikanten bewijs hebben geleverd dat ze ook werken. Als ze maar zover verdund zijn dat het uiterst onwaarschijnlijk is dat er ook nog enige werking van uit gaat en ze dus als veilig voor consumptie kunnen worden beschouwd, mogen die onzinproducten als 'homeopathisch geneesmiddel' verkocht worden. In Nederland mag er dan sinds enige tijd echt niet meer op staan waarvoor dat spul dan geacht wordt te werken volgens de homeopathie-gelovigen, maar elders in Europa gelden nog soepelere regels.

De EASAC stelt niet eens zoveel schokkends voor, gewoon een einde maken aan die rare uitzonderingspositie voor homeopatische producten:

Our purpose is not to seek the prohibition of homeopathic products, and we recognise the fundamental importance of allowing and supporting consumer choice. Rather, we aim to explore the policy dimensions for ensuring informed patient choice with the emphasis on ‘appropriately informed’, and for achieving a standardised knowledge-based, robust regulatory framework and sound advertising practices across the EU, which can apply equitably to all medicinal products, whatever their origins and whatever their mechanisms.

Maar ja, die homeopathie-gelovigen snappen ook wel dat ze nooit bewijs voor werking zullen kunnen leveren als ze aan dezelfde spelregels moeten voldoen als reguliere medicijnen. EASAC vat de stand van zaken rondom homeopathie zo samen:

Het laatste puntje is ook wel interessant, omdat in de Europese regels voor de biologische veehouderij in feite wordt opgelegd dat boeren bij zieke dieren eerst aanrommelen met homeopathische (of kruiden-) middelen voordat ze mogen overschakelen op reguliere medicijnen. Dit is eigenlijk onverdragelijk uitstel van een echte behandeling en dus dierenmishandeling. Ik schreef daar toevallig mijn allereerste stuk op Kloptdatwel over.

Maar lees vooral zelf het hele advies (pdf, 12 pagina's). En ook de berichtgeving in de Volkskrant, waarin homeopathisch arts Frans Kusse van de AVIG mag klagen: " 'De EASAC denkt vanuit een puur scheikundig model: een middel kan alleen werken als er werkzame moleculen in zitten. Terwijl wij zeggen: veel belangrijker is dát het werkt, en het bewijs daarvoor is er.'"  Ja hoor, dat kulverhaal kennen we intussen wel. Het zit ze ook niet mee, die sprookjesdokters, na 1 januari zal hijs ook vast zijn artsentitel moeten inleveren. Arme Frans!

We moesten er even op wachten, maar eindelijk is het zover: de resultaten van het onderzoek naar de invloed van de futuristisch ogende Xentix op uitval door burn-out zijn binnen. De Xentix is een therapeutisch apparaat dat licht en magneetvelden combineert. Ik schreef er in 2014 een artikel over toen het onderzoek opgezet werd: 'De Xentix – technobluf van Letec tegen burn-out'. Het artikel met de resultaten van het onderzoek van het Coronel Instituut van het Academisch Medisch Centrum te Amsterdam is op 2 oktober jl. gepubliceerd in BMC Public Health.

De resultaten zijn kort gezegd volledig negatief. Op geen van de vooraf bepaalde uitkomstmaten werd enig statistische significant verschil gevonden tussen de drie groepen die aan de verschillende behandelingen werden onderworpen. Na verloop van 24 weken waren de deelnemers die de Xentix-behandeling ondergingen in combinatie met coaching, de deelnemers die coaching kregen en een nep-Xentix behandeling, en de groep die alleen coaching kreeg aangeboden, allemaal weer met vergelijkbare percentages van hun normale contracturen aan de slag. Ook op de subjectieve maten als stress en werk gerelateerde vermoeidheid scoorden de groepen niet wezenlijk van elkaar. Kortom, de Xentix kan voor de behandeling van burn-out de prullenbak in.

Op zich erg goed dat dit onderzoek, ondanks het negatieve resultaat gepubliceerd is en ook dat het onder Open Access voor iedereen te lezen is. Waar ik in mijn eerdere artikel vooral mijn verbazing over uitsprak was dat er helemaal geen serieuze aanleiding is om te denken dat de magneetvelden van de Xentix überhaupt van betekenisvolle invloed kunnen zijn. Wat Letec, de firma achter de Xentix, daarover zoal beweerde was in ieder geval natuurwetenschappelijke kolder.
In het artikel schrijven de auteurs het volgende over waarom ze toch een invloed voor mogelijk achtten:

Pulsed Electromagnetic Field therapy helps to stabilize the metabolism, resulting in a better balance between the cell and the intercellular spaces [11]. The mechanism of this therapy is thought to be that: i. hormones and neurotransmitters transmit chemical communication from one cell type to another that moderate the metabolic reactions of tissues to the environmental surroundings; ii. communication between these signalling structures is a potential mechanism by which very low-energy electromagnetic fields might increase metabolic activity in the human body. Hormone and neurotransmitter receptors are specific protein molecules that use a diversity of biochemical activities to pass chemical indicators from the external space of a cell through the plasma membrane to the inner space of the cell; iii. since many low-energy electromagnetic fields have less energy to directly pass through the membrane, it is likely that they may modify the existing signal transduction routes in cell membranes, thus producing both transduction and biochemical extension of the properties of the field itself [12]. However, the present understanding of what the physiological mechanisms of PEMF might be is incomplete.

Wie de moeite neemt om die referentie 12 (Luben, 1991) op te zoeken zal zien dat dit stukje tekst met slechts kleine aanpassingen is overgenomen van het abstract van die studie. (*). Daar volgt echter:  "As an example of the kinds of processes that may be involved in these interactions, one metabolic process in which the physiological effects of low-energy electromagnetic fields is well established is the healing of bone fractures." En ook in het andere artikel waaraan in dit stukje wordt gerefereerd (Rahbkek, 2005) lijkt het allemaal te gaan om onderzoek waarbij de invloed van magneetvelden op bijvoorbeeld botgroei, wondheling en ontstoken gewrichten is bekeken. Dat staat mijns inziens nogal ver af van burn-outverschijnselen. Beide artikelen stonden overigens niet op de literatuurlijst die ik indertijd kreeg van Letec. Of de veldsterkte van de Xentix enigszins in de buurt komt van de minimale waarden die in deze artikelen worden genoemd, ben ik niet nagegaan, maar dat is natuurlijk ook relevant.

Dat Letec dit onderzoek zou kunnen gebruiken als promotiemateriaal, waarvoor ik een beetje bevreesd was, lijkt me met dit resultaat en de manier waarop het verwoord is, vrijwel uitgesloten. Helemaal als je in de Discussion leest dat de auteurs wat verbaasd waren dat ze eerder beschreven positieve effecten van licht- en magneettherapie los van elkaar, niet gerepliceerd zagen, en dat ze overwegen dat het misschien komt omdat bij de Xentix die twee mechanismen negatief op elkaar inwerken. Lijkt me ook onzin, maar dat schofffelt natuurlijk wel het unique selling point van de Xentix onderuit. Niet zo vreemd dat je op de website van Letec helemaal niets meer terugvindt dat verwijst naar het onderzoek, laat staan het resultaat.

Ik heb Letec een aantal vragen gestuurd over dit onderzoek en wat zij er van vinden. Zodra ik daar antwoord op krijg, vul ik dit artikel aan.

* In het artikel uit 2016, ook in BMC Public Health, waarin drie van de vier auteurs van dit nieuwe artikel de opzet van het onderzoek uit de doeken doen, is dat stuk op een spelfout na overigens 1-op-1 overgenomen en niet als citaat aangemerkt. Niet zo netjes.

Het Australische zorgverzekeringssysteem zit net wat anders in elkaar dan bij ons. Naast een algemene basisverzekering Medicare die iedereen heeft, kun je je extra verzekeren via Private Cover voor zaken als een vrije dokterskeuze en tandheelkundige zorg. Maar ook voor diverse alternatieve behandelingen, die we in navolging van Arjen Lubach beter maar 'onbewezen ideetjes' kunnen noemen.

Die Private Cover heeft dus veel weg van onze aanvullende zorgverzekeringen, maar er is wel een verschil. In Australië subsidieert de overheid  Private Cover indirect via belastingen, omdat je de kosten mag aftrekken. Niet zo vreemd dat de overheid dus wel wat te zeggen wil hebben (en gelukkig ook heeft) over wat er allemaal onder Private Cover valt.

In 2012 startte men met het bekijken van het bewijs voor de effectiviteit van zeventien onbewezen ideetjes, waaronder aromatherapie, homeopathie, iriscopie, Buteyko-therapie, toegepaste kinesiologie, shiatsu en yoga. In 2015 was het rapport klaar en daarin staat dat er voor geen van deze zaken afdoende bewijs te vinden was voor effectiviteit.

Nu schrapt de Australische overheid dus de financiële steun voor deze praktijken en mogen ze niet meer in verzekeringen voor Private Cover worden opgenomen. Het duurt overigens nog tot april 2019 voor het echt van kracht wordt.

Via Science Based Medicine: Australia ends insurance subsidies for naturopathy, homeopathy, and more

Het tv-programma Zembla besteedde al een paar keer aandacht aan het aerotoxisch syndroom, een aandoening die veroorzaakt zou worden door giftige stoffen in de lucht die in de cabine wordt geblazen. Vliegtuigmaatschappijen willen er niets van weten. In aflevering van 8 november gaat het met name over een piloot die er uiteindelijk zoveel last van zou hebben gekregen dat hij niet meer kon vliegen. Zembla onthult dat hij een vergaand zwijgcontract van KLM moest tekenen in ruil voor zijn ontslagvergoeding. Deze Willem Felderhof heeft echter ook last van andere kwalen: hij gelooft in chemtrails en geheime geo-engineeringsprojecten, en in complotten rondom 9/11. Een onvermoede bijwerking van die giftige cockpitluchtjes?

Willem Felderhof in 2013, beeld van een bijgehouden videodagboek (Zembla uitzending 8 november 2017)

Willem Felderhof kwam ik voor het eerst tegen als organisator van de Open Mind Conference 2015 in Nederland, een bijeenkomst van complotdenkers waar Felderhof zelf een verhaal hield over chemtrails en andere manieren die overheden zouden gebruiken om ons te vergiftigen. De conferentie zou eigenlijk in Amsterdam plaatsvinden, maar er onstond commotie toen bleek dat holocaustontkenner Christopher Bollyn er ook een verhaal zou houden. De conferentie week uit naar John Consemulders Centrum Zonnewijzer (inmiddels opgeheven).

Beetje vreemd dat Zembla in de uitzending niets over deze kant van Felderhof meldde. Voor de andere mensen die claimen slachtoffer te zijn van dit aerotoxisch syndroom lijkt het me niet zo fijn dat Zembla-makers Ton van der Ham en Nikki van der Westen hem presenteren als een van de best gedocumenteerde gevallen. Op zijn eigen website windt Felderhof er ook geen doekjes om waar hij staat:

The Netherlands, like most other European countries, is no longer a sovereign country but it is hijacked and occupied by imperialistic forces with dark agenda’s. All this is facilitated by corrupt puppet governments that are controlled by a psychopathic elite. A visible embodiment of this control structure in the Netherlands is the so-called “royal” family.

En een blik op een paar artikelen vertellen je verder waarschijnlijk genoeg.

Dat het aerotoxisch syndroom kan leiden tot complotdenken, ga ik natuurlijk niet beweren. Andersom is het wel voorstelbaar dat mensen die meer dan gemiddeld gevoelig zijn voor complottheorieën onbegrepen lichamelijk ongemak eerder aan zo'n oorzaak wijten. Er lopen wel meer piloten rond met heel vreemde ideeën zonder verhalen over vieze cockpitlucht.
Onlangs kwam ons een ander merkwaardig verhaal ter ore: ene Lydia Ouwersloot (vermoedelijk pilote bij KLM) zit sinds enige maanden aan de grond, omdat ze uit de kast kwam als platteaardegelovige! In overleg met de bedrijfsarts is ze voorlopig medisch ongeschikt verklaard om te vliegen, mentaal niet stabiel genoeg. U kunt haar verhaal horen in een interview met Mark Sargant. Ze vertelt daarin dat ze in complottheorieën geïnteresseerd raakte nadat haar kind een hersenbeschadiging had overgehouden van vaccinaties, gelukkig hersteld na behandeling door Tinus Smits, u weet wel die homeopaat die de krankzinnige CEASE therapie bedacht ... Nog iemand dus, die veel vlieguren maakte en steeds raardere gedachten ontwikkelde.

De feestdagen komen er weer aan en het is natuurlijk moeilijk om iedere keer weer leuke cadeau's voor je geliefden te vinden. Daarom dat wij van Kloptdatwel hieronder wat tips geven.

Wil je je vader niet weer gewone sokken cadeau geven dan zou je kunnen kiezen voor de sokken van Stringenergy.  Zij verkopen namelijk sokken tegen pijn en restless legs. Maar let op: in deze sokken zijn 'trillingsfrequenties' verwerkt die niet in aanraking mogen komen met niet-natuurlijke materialen zoals stenen (!?!) vloeren. Voor mensen met stinkvoeten zijn de sokken echter helemaal niet geschikt. Wassen kan namelijk de werking van de trillingsfrequenties verminderen. Dat zou toch zonde zijn van katoenen sokken van bijna 40 euro.

Hetzelfde bedrijf denkt echter ook aan mensen met andere klachten. De zogenaamde 'Neutrino hoofdbeugel' wordt in verschillende varianten aangeboden voor klachten zoals stress en burn-out, ADHD en allergieën. Het onderzoeksteam van Stringenergy heeft na intensief onderzoek de juiste trillingsfrequenties gevonden en deze overgebracht op de hoofdbeugels. De Neutrino hoofdbeugels blijven onafhankelijk van het aantal draaguren ruim een jaar actief. En dat voor het luttele bedrag van bijna 50 euro. Daar kun je je gestresste schoonmoeder toch blij mee maken lijkt ons.

Als je nog een cadeautje zoekt voor vrouwen die binnenkort een kind krijgen, zou je kunnen kiezen voor homeopathische suikerbolletjes (zogenaamde globuli) gemaakt van verdunde placenta, navelstreng of navelstrengbloed uit Duitsland. De grondstoffen moeten samen met een gezondheidsverklaring worden opgestuurd en je krijgt de globuli in de zelfgekozen potentie (C of D) thuisgestuurd. Afhankelijk van de potentie variëren de prijzen van 40 tot 200 euro. De globuli kunnen vervolgens gebruikt worden voor de gezondheid van de nieuwe baby. Als oudere broertjes of zusjes echter jaloers worden, kun je voor hen zogenaamde placebo-globuli bestellen voor 2 euro per potje want je wilt ze natuurlijk niet blootstellen aan alle bijwerkingen van het 'echte' middel.

Voor mensen die onrust ervaren in de drukke decembermaand blijkt dat de vrienden van Floww ook nog steeds hun producten verkopen. Vreemd want wij dachten dat ze na de Radar uitzending failliet waren. Maar misschien dat een positieve recensie van Lange Frans over het tegengaan van de negatieve straling die uit je telefoon komt, het faillissement heeft kunnen keren. Het schijnt dat de mensen van Radar hun excuses hebben aangeboden en dat er een nieuwe BV is opgericht met dezelfde naam volgens een blog van de oprichter Marc Schechtl. Anyway, tussen de 50 en de 1350 euro zijn er weer allerlei anti-stralingsapparaten te koop.

Mochten jullie nog andere tips hebben, laat ze achter in de comments. Veel shopplezier!

Blinde geestdrift maak zich van journalisten meester als een wetenschapper weer eens een maatschappelijk verschijnsel biologisch heeft verklaard. Ook al zit het onderzoek zo vol gaten dat je er dwars doorheen kunt kijken.

Vreemd, heel vreemd. Op 25 juni 2016 schreef wetenschapsredacteur Maarten Keulemans nog in een trotse terugblik dat de Volkskrant met de nieuwe rubriek 'Klopt dit wel' in een jaar tijd al heel wat onzin had ontmaskerd — waaronder uiteraard 'De mannengriep bestaat tóch' — anderhalf jaar later, op 12 december 2017, pakt hij zelf uit met: 'Man met 'aanstelleritis' is écht zieker dan een vrouw'. Naar die eerdere 'factcheck' verwijst hij daarbij niet, laat staan naar zijn branie dat de wetenschapsredactie van de Volkskrant 'ook het snelle hapslikwegnieuws controleert' en 'opvallend weinig' mis schiet.

Misschien was hij geheel vergeten dat de 'mannengriep' al tientallen jaren in het snelle hapslikwegnieuws figureert, misschien vond hij dat het zo pal voor de feestdagen niet zo nauw luisterde, of misschien was er werkelijk baanbrekend onderzoek dat al het eerdere in de schaduw stelt en overtuigend aantoont dat mannen, overige omstandigheden gelijkblijvend, zieker zijn van hetzelfde virus dan vrouwen?

In ieder geval lijkt Keulemans het nieuwe onderzoek serieus genoeg te nemen om er een stevige driekolommer van te maken. Hij begint:

Dames: als de man weer eens kermend van ellende op de bank ligt met wat gewoon een koutje lijkt — het is geen aanstelleritis. Er zijn serieuze aanwijzingen dat mannen zich écht ellendiger voelen als ze worden getroffen door een verkoudheid of een griepje.
Is de man ziek, dan is hij zó zielig. Voor vrouwen is het zo herkenbaar dat de aanstelleritis van de man zelfs een naam heeft, de 'mannengriep'. Maar inmiddels is er aardig wat wetenschap die de man gelijk geeft, noteert de Canadese huisartsgeneeskundige Kyle Sue in de jaarlijkse, luchtige kerstspecial van artsenblad The British Medical Journal (BMJ).

Het artikel staat kennelijk in een luchtige kerstspecial, maar moeten we het onderzoek dan ernstig nemen of niet? Je moet het maar net weten: het kerstnummer van de BMJ biedt ruimte aan auteurs die een origineel onderwerp lichtvoetig maar wel wetenschappelijk benaderen. Een greep uit het aanbod van dit jaar: het formaat van wijnglazen van 1700 tot 2017, de behandeling van het managementtaalsyndroom, een longitudinaal onderzoek naar de vraag of hoogmoed inderdaad voor de val komt, en het verband tussen volle maan en het aantal motorongelukken. Uit dit overvloedige en inderdaad niet ongeestige kerstbuffet koos Keulemans dus 'The science of 'man flu',' door Kyle Sue. Het maakt het alleen maar vreemder.

Abominabel

Sue was op het onderwerp gekomen 'omdat hij het beu was beschuldigd te worden van overdrijving', waarschijnlijk toen hij weer eens kermend van ellende te bed lag. Hij besloot de wetenschappelijke literatuur door te vlooien om te zien of mannen werkelijk ernstiger symptomen ervaren en of dit een evolutionaire grond zou kunnen hebben.

Om maar meteen de kaarten op tafel te leggen: die zoektocht is abominabel uitgevoerd, zonder enige systematiek en zonder enige verantwoording. Het ziet ernaar uit dat hij inderdaad niet verder heeft gedacht dan 'Kom, ik ga eens wat lezen en wat onderzoeken verzamelen', en daarna de citaten die hem van pas kwamen op een rij heeft gezet. De BMJ stelt uitdrukkelijk dat voor het kerstnummer dezelfde hoge eisen worden gesteld aan methodologische strengheid, transparantie en leesbaarheid als in gewone afleveringen, met dezelfde competitieve selectie en peer-review. Van baanbrekend onderzoek dat al het eerdere in de schaduw stelt, is bij Sue in ieder geval geen sprake. Het is een boeketje onjuiste, verdraaide en halfbegrepen citaten en anekdotes — precies het hapslikwegnieuws waarop de Volkskrant zo alert zou zijn. Ook de goede BMJ slaapt wel eens.

Sue begint met omstandige verwijzingen naar onderzoek in dieren en reageerbuizen dat moet aantonen dat vrouwen over het algemeen een krachtiger afweersysteem hebben dan mannen en dat dit wordt veroorzaakt door geslachtshormonen — oestradiol versterkt de afweer, testosteron verzwakt het. Dat is volstrekt overbodig: er is geen enkele deskundige die dit, desnoods met een zuinig kanttekeningetje, zal bestrijden. Vrouwen zijn, zoals dat heet, 'immuungeprivilegieerd'.

Keulemans vindt het echter wel de moeite van het vermelden waard en kiest als voorbeeld:

Zo blijkt uit laboratoriumonderzoek dat mannelijke cellen die zijn besmet met het griepvirus daarvan beter herstellen als je ze besprenkelt met vrouwelijke oestrogenen.

Vreemd genoeg is dit precies het onderzoek waarover factchecker Ronald Veldhuizen op 8 februari 2016 de 'Klopt dit wel' schreef die Keulemans luttele maanden later als lichtend voorbeeld voor de Volkskrant aanhaalde. Wat heeft factchecken voor zin als zelfs je eigen krant zich er niets van aantrekt?

Griepvirus van 1918 (beeld: CDC)

Mannen en vrouwen

Ook onderzoek bij mensen wijst op verschillende respons bij mannen en vrouwen op influenza, vervolgt Sue: 'Zelfs de Wereldgezondheidsorganisatie benadrukt dat het 'geslacht in aanmerking zou moeten worden genomen bij het evalueren van blootstelling aan en gevolgen van influenza'.' Het rapport van de WHO, Sex, gender and influenza, uit 2010, is buitengewoon lezenswaardig, maar net dat citaat is er niet in te vinden. Wel beschouwingen over de genoemde verschillen in afweer tussen mannen en vrouwen, over de verschillen in toegang tot de zorg en in kwaliteit van de zorg, de wisselende kans op blootstelling door beroep en het extra risico door zwangerschap.
Dan nog is het beeld volgens de WHO gemengd: bij het ene virus sterven meer vrouwen, bij het andere meer mannen en meer postmenopauzale vrouwen, en het kan bovendien van land tot land wisselen. Vandaar dat 'zelfs' de WHO het belangrijk vindt leeftijd en geslacht in de overwegingen te betrekken — heus niet vanwege de mannengriep.

Als Sue verwijst naar een studie uit Hongkong waarin volwassen mannen tijdens een griepepidemie een hoger risico op ziekenhuisopname hebben, verzwijgt hij dat de onderzoekers zelf het bewijs 'beperkt' vinden, bij sommige epidemieën juist vrouwen vaker werden opgenomen, en dat de verschillen klein zijn. Als hij verwijst naar Amerikaans onderzoek waarin mannen vaker aan influenza overlijden dan vrouwen, verzwijgt hij de verklaring van de onderzoekers dat dit waarschijnlijk te maken heeft met de neiging van het virus plaques in de bloedvaten te destabiliseren met een extra risico op een hartinfarct, het feit dat het een ingewikkelde modelberekening betreft, en de bevinding dat van de mannen tot vijftig jaar er 12 op de 100.000 per jaar overlijden aan zaken die met hun griep zou kunnen samenhangen, van de vrouwen 9 op de 100.000. Bij ouderen zijn de verschillen iets groter, maar evenmin erg relevant qua mannengriep. In heldere cijfers blinkt Sue toch al niet uit.

Huisartsgeneeskundige Kyle Sue

Verdraaid

'De geslachtsverschillen betreffen ook andere luchtweginfecties dan influenza,' meldt Sue (terwijl hij het daarvoor al over het rhinovirus had). Hij verwijst naar Oostenrijks onderzoek waaruit zou blijken dat mannen gevoeliger zijn voor complicaties, maar dat Oostenrijks onderzoek gaat daar in het geheel niet over — de term valt niet eens. Vervolgens haalt hij Schots onderzoek aan over het opschorten van dagelijkse bezigheden bij 33 verschillende ziekteverschijnselen als hoofdpijn, slapeloosheid, moeheid, verkoudheid en griep onder verschillende leeftijdsgroepen. 'De overeenkomsten tussen de seksen was treffend,' aldus de auteurs, 'bij slechts een enkel symptoom zeiden vrouwen significant vaker activiteiten op te schorten'. Sue maakt er een onderzoek naar uitsluitend lichte luchtweginfecties van en citeert alleen het tweede deel van de zin, waardoor die zich laat lezen alsof 'vrouwen significant vaker zeiden activiteiten op te schorten bij slechts een enkel symptoom' (women were significantly more likely to report cutting down activities in response to only one symptom).

Overdrijven

Zo gaat het voort. De fameuze Common Cold Unit in Salisbury in Engeland verzamelde tussen 1948 en 1989 schatten aan informatie over alle mogelijke aspecten van griep en verkoudheid. Ook hiertussen vindt Sue iets van zijn gading: een onderzoek van Sally Macintyre naar het verschil tussen mannen en vrouwen in de beleving van hun ziekte. In totaal 1700 mannen en vrouwen kregen tijdens een tiendaags verblijf in de Unit hetzij een virus hetzij een placebo, en vervolgens een experimentele behandeling of placebo. Een arts scoorde de ziekteverschijnselen tegelijk met de deelnemers. Volgens de waarnemer liep 41 procent van de vrouwen een verkoudheid op, tegen 36 procent van de mannen. Dat verschil kwam niet terug in de beleving van de deelnemers, vooral niet die van de mannen: 'Mannen vinden significant vaker dan vrouwen hun symptomen erger dan de waarnemer,' was de conclusie — het verschil was weer niet heel groot: 20 procent tegen 14 procent. Er waren amper verschillen in klinische verschijnselen als temperatuur, hoeveelheid snot, opgezette klieren, enzovoort.
Macintyre oppert drie verklaringen: mannen overdrijven hun ziektelast, de waarnemer vindt symptomen bij vrouwen erger, of een combinatie van beide. Zelf vindt ze dat die klinische meting toch meer wijst in de richting van de zeurende man — maar ze erkent dat strikt genomen ook de beleving van de patiënt als gouden standaard kan worden genomen, in plaats van de observaties en metingen van de waarnemer. In dat geval zou je kunnen zeggen, zo oppert ze, dat 'klinische waarnemers ziekte en symptomen eerder aan vrouwen toeschrijven, en dat ze de symptomen van mannen onderschatten.'

En laat dat nu net de enige zin zijn die Sue citeert? Als je niet weet hoe het zit, zou je er zomaar intrappen. De meer voor de hand liggende lezing noemt Sue in het geheel niet.

Blote borsten

Als klap op de vuurpijl verwijst Sue naar een — hij geeft toe onwetenschappelijke — enquête onder 2131 lezers van een populair tijdschrift. Maarten Keulemans was er in de Volkskrant ook erg van onder de indruk:

Een peiling van The BMJ wees al eens uit dat mannen gemiddeld drie dagen moeten bijkomen van een zware verkoudheid, en vrouwen slechts anderhalf.

Waarschijnlijk keek Keulemans met anderhalf oog naar de referentie, want Sue verwijst daarin naar de BMJ van 25 november 2006. Maar in dat stukje, getiteld 'Are reports of 'man flu' just Nuts?', sabelt Petra Boynton die enquête juist woedend neer. De peiling werd niet uitgevoerd door de BMJ, maar door het mannenblad Nuts ('Local girls strip off!', 'When breasts escape!'); een persbericht zorgde verder voor de media-aandacht. De redactie van Nuts wilde Boynton niet zeggen wat de vragen waren, maar vertelde wel dat de enquête onder de lezers was gepresenteerd als 'the man flu survey'. Veel vrouwen zullen er onder de lezers niet gezeten hebben, en omdat het een internetenquête was, zullen vooral lezers met belang bij de kwestie de moeite hebben genomen te antwoorden.

Het persbericht van Nuts draafde nog wat vrolijk door: 'Zegt het voort dat ons vrouwvolk zich meer moet inspannen om voor ons te zorgen wanneer we geveld zijn, zodat ook in de toekomst kasten kunnen worden getimmerd, auto's kunnen worden onderhouden en voetbalstadions in het hele land goed kunnen worden bezocht.' Die zin werd door de media destijds maar weggelaten, aldus Boynton, maar Kyle Sue citeert hem compleet, en voegt er nog aan toe dat 'het slechts enkele van de vele manieren zijn waarop mannelijke virale luchtweginfecties de maatschappij kunnen beïnvloeden'.

Tot besluit komt Sue dan uiteraard met de evolutionaire voordelen van de 'mannengriep', maar het is wel mooi zo. Hoe het op de been blijven met een luchtweginfectie de voortplantingskansen van een volwassen vent verkleint, is moeilijk in te zien, en de verschillende speculaties die Sue ten beste geeft, zijn verhaaltjes zoals iedereen ze op een kerstachternamiddag kan verzinnen.

Echt verklaard

Maar er zit nog een ander aspect aan de kwestie. Waarom wil Sue bewijzen dat mannengriep 'reëel' is? En vooral: waarom zo? Met endocrinologische, immunologische en evolutionaire argumenten? In het ideale geval zou hij een onderzoek hebben opgezet om aan te tonen dat biologische factoren zwaarder wegen ('meer variantie verklaren') in de verschillen tussen mannen en vrouwen dan maatschappelijke. Maar hij komt slechts met dubieuze citaten uit de medische literatuur, waarbij zelfs een begin van een sociologische overweging of een psychologisch inzicht ontbreekt.

In een medisch tijdschrift is dat misschien nog niet eens zo verbazend. Maar Keulemans kiest — net als alle andere journalisten ter wereld — vast niet voor niets juist dit onderwerp uit het kerstbuffet van luchthartigheden. Door mee te gaan met de opvatting dat immunologische en evolutionaire inzichten groter gewicht hebben in de verklaring van menselijk gedrag dan historische of antropologische, werken journalisten keer op keer mee aan het negeren van de sociale wetenschappen en het versterken van een reductionistische wetenschapsopvatting. Het is pas écht verklaard en vermeldenswaard als iemand er biologische factoren bij heeft gehaald. En als er een gen voor is gevonden — godsdienst, misdaad, adhd, echtscheiding, homoseksualiteit — is de opwinding helemaal compleet. Ook al gaat het werkelijk nergens over.

Niemand zal een man zijn aparte ziektegedrag bij verkoudheden heel erg misgunnen, en er zijn tal van interessante alfa- en gamma-vragen over het verschijnsel mannengriep te formuleren — heeft het te maken met man-vrouwinteractie, vindt een man dat hij met griep eindelijk ook eens mag klagen, kunnen mannen slecht tegen plagen, biedt het vrouwen de gelegenheid hun superioriteitsgevoel te verwoorden, houdt het — 'Dames opgelet', kopte de website van de Volkskrant — de maatschappelijke verhoudingen in stand? Maar nee: een Canadese dokter produceert een flutstukje over biologische verklaringen van de mannengriep in de BMJ, en de Volkskrant is alle goede voornemens voor het hele jaar prompt vergeten.

Ai, dat is jammer, daar had natuurlijk onder moeten staan: "Vrouw op zoek naar middel tegen griep zet product terug in het schap na lezen van de bijsluiter vol vage, onbewezen claims." Ze zet die Echinacea-meuk volkomen terecht terug, want dat doet immers helemaal niets tegen griep of verkoudheid. Maar door deze omissie denken sommige lezertjes misschien wel dat deze dame de producten van dr. A. Vogel doelbewust uitkiest als remedie tegen de griep. Dat kan toch niet de bedoeling zijn, NOS?

De Amma Resonance Healing Foundation claimt met quasi-homeopathische middelen ernstige ziekten als malaria effectief te kunnen behandelen. En medewerkers van de stichting passen deze middelen - waarvoor geen enkel bewijs van werkzaamheid is - doodleuk toe in ontwikkelingslanden. Hoe kan het toch dat zo'n organisatie in Nederland gewoon een ANBI-status kan behouden? En waarom zijn nogal wat homeopaten enthousiast over dit 'goede' doel?

Als skepticus leer je veel via interactie met anderen en de onderwerpen waar ze naar wijzen. Zo kan je zelf onderzoek verrichten en meer leren over wat er speelt in de wereld. Hieronder een verslag over één zo’n interactie die ik laatst had, als ook het onderzoek wat daarop volgde.

Aanleiding

Op 30 januari van dit jaar verscheen er op de Correspondent een artikel over de Bill & Melinda Gates Foundation over hun strijd tegen malaria gepubliceerd. In de bijdrage-sectie sprak Gerda Hofste (een homeopaat die o.a. aan de onbewezen CEASE-therapie doet) over het goede werk in Afrika dat ze met de Amma Resonance Healing Foundation (ARHF) uitvoert. Ze typeert het werk van de ARHF als een wonder en meldt dat ze ook een malariapreventieprogramma hebben dat fabelachtig werkt. Alsof haar beroep en de woorden van “wonder” en “fabelachtig” nog niet genoeg aanleiding zouden geven voor het controleren van de bewijzen, meldt ze ook nog even dat je wel buiten de gebaande paden moet denken. Dit is iets wat volgens haar onmogelijk lijkt te zijn voor wetenschappers, artsen en “het grote geld”.

Reactie van Gerda Hofste op de Correspondent

Dit alles doet vermoeden dat het niet om een gewone medische behandeling gaat en inderdaad na het controleren van de site arhf.nl blijkt de behandeling van malaria (maar ook hiv/aids, ebola, tuberculose, diabetes, verkrachting, langdurig verdriet, hoge bloedruk, genocide en nog vele andere aandoeningen) alternatief te zijn. De behandeling is namelijk een Source Medicine-techniek waarbij gebruik wordt gemaakt van resonanties (in pil of geluid vorm) die gestoeld zijn op homeopathische principes.

In de handleiding van de ARHF is te lezen dat de pillen gemaakt worden bij drie grote homeopatische bedrijven en besteld kunnen worden bij o.a. helios.co.uk (voor 24 pond). Voordat je hiermee je patiënten kan behandelen moet je twee granules oplossen in een flesje water met 10 tot 20% ethanol of sterke drank. Het flesje moet vervolgens 5 keer hard tegen een houten oppervlak of boek geslagen worden. Volgens voorschrift krijgen patiënten per keer dan oraal 5 druppels toegediend, die ze 5 seconden in hun mond moeten houden alvorens ze door te slikken. Naar inschatting van de ernst van de aandoening door de homeopaat of vrijwilliger wordt dit elke 10 min of met langere tussenposen tot eens per week herhaalt. Een tweede methode is om te luisteren naar de speciale muziek. Voor de behandeling van malaria heet deze Source Medicine geneeswijze PC240m of SR240m, welke dezelfde zijn alleen een andere naam dragen in de literatuur.

De schrijvers van de handleiding zijn de homeopaten Harry van der Zee en Peter Chappell, beiden bestuurslid en medewerker van de ARHF.  Daarnaast schrijven ze boeken over deze nieuwe ontwikkeling in de homeopathie en toepassing van homeopathie bij ziekten o.a. in Afrika. Deze boeken worden door Harry’s eigen uitgeverij gepubliceerd. Beide heren en de ARHF zijn al vaker in het nieuws gekomen. De ARHF werd zelfs genoemd door Voices of Young Scientists in een open brief aan de WHO om een standpunt in te nemen over homeopathische behandelingen van hiv/aids, malaria, tuberculose, diarree en griep. En de WHO heeft ook een standpunt ingenomen, namelijk dat homeopathie geen behandeling is voor serieuze ziektes als hiv/aids, malaria en tuberculose (dus ook niet in ontwikkelingslanden).

Dat was in 2009. Bijna tien jaar later gaat de ARHF nog steeds vrolijk verder ondanks een terechtwijzing door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) . Meer kon de IGZ niet doen want de ARHF, hoewel gevestigd in Nederland, opereert niet in Nederland maar in Tanzania, Malawi, Kenia, Congo en Nigeria. Ook medehomeopaten kunnen niet of willen niets tegen de ARHF beginnen, want de resonantiemiddelen van Source Medicine worden niet als zijnde homeopathisch erkend, met name door de homeopaten vereniging VHAN.

Evaluatie bewijzen voor SR240m tegen malaria

Voor nieuwe behandelingen hebben we bewijzen nodig van veiligheid en effectiviteit. Omdat de maker van Source Medicine een homeopaat is en hij en zijn collega’s bij de ARHF Source Medicine als homeopathie zien, is de homeopathie dus het eerste punt om te onderzoeken (ondanks dat het niet erkend wordt door de VHAN). Is er dus iets bekend over de veiligheid en effectiviteit van homeopathie voor malariabehandeling en -preventie? Nu weten de meeste lezers van Kloptdatwel wel dat homeopathie hooguit een placebo-effect heeft en geen een echte werking bezit, voornamelijk door het ontbreken van de werkzame stof in de verdunningen. Ook het onafhankelijke Cochrane heeft bij zijn reviews geen onderscheid kunnen vinden tussen homeopathie en placebo.
Nergens zijn er overtuigende studies bekend over de behandeling van malaria met homeopathie. Het veel gebruikte argument dat er niets in de homeopatische middelen zit en daarom niet schadelijk kan zijn, is in ieder geval niet getoetst in de behandeling en preventie van malaria. Daarnaast, als er niks in de middelen zit, hebben we ook geen basis dat homeopathie zou kunnen werken als behandeling en preventie van malaria. En bedenk ook dat er actief afgeraden wordt, door o.a. de WHO, om homeopathie te gebruiken bij malaria. Als ook dat er aanwijzingen zijn dat homeopatische preventie tegen malaria niet werkt.

We hebben dus te maken met een nieuwe ontwikkeling in homeopathie waarvan er nog geen overtuigende bewijzen zijn dat het werkt of veilig is, zelfs geen voorstudies in de vorm van in vitro  en/of dierexperimenten, of verwachtingen op basis van effecten van homeopathie op malaria. Sterker nog omdat Source Medicine op basis van homeopathie is, zou het juist afgeraden moeten worden bij behandeling en preventie van malaria. Toch wordt de Source Medicine behandelwijze sinds zijn fabricatie in 2002 gebruikt als behandeling van mensen met malaria.

Dus waarom denkt de ARHF dat ze Source Medicine PC240m toch kunnen gebruiken? Hebben zij wel informatie over de veiligheid en effectiviteit? In hun Engelse handleiding over het gebruik van Source Medicine meldt de ARHF dat er geen duidelijk mechanisme is voor bijwerkingen en omdat de behandelaren zelf maar ook andere waarnemers geen bijwerkingen gezien hebben is het product volgens hun veilig. Hierbij vergeten ze volgens mij al dat het middel tussen de 10-20% alcohol bevat, en ethanol de opname van foliumzuur verstoort. Alleen de geluidsopname variant van PC240m lijkt mij dan ook onder dit argument vallen.
Dat er ook geen duidelijk mechanisme lijkt te zijn voor de effectiviteit houdt ze niet tegen om te experimenteren op mensen in ontwikkelingslanden [pag 7 vd manual]. Een behandeling zonder goed bewijs en gestoeld op een techniek waarvan wordt afgeraden om malaria mee te behandelen en waarvoor geen sterke bewijzen zijn voor veiligheid of effectiviteit wordt dus gelijk getest bij mensen in ontwikkelingslanden. Ik vraag mij af of de proefpersonen hiervan op de hoogte waren. En die vraag blijft onbeantwoord, omdat over deze testen, op enkele filmpjes op de ARHF-website na, niets te vinden is. Dit kan dus hooguit als anekdotisch bewijs gezien worden.

Daarnaast wordt deze behandelwijze vanaf 2009 getest als preventiemiddel tegen malaria. Dit gebeurde niet op goed geïnformeerde en autonoom beslissende proefpersonen, maar schokkend genoeg op 600 Congoleze schoolkinderen. Laat dat even inzinken: een ongeteste malariaprofylaxe, gebaseerd op een methode waarvoor geen goed bewijs is voor werking als preventie voor malaria en zelfs wordt afgeraden, wordt voor het eerst getest op schoolgaande kinderen in een ontwikkelingsland. Dus niet voor iets onschuldigs als een verkoudheid, maar voor malaria: een ziekte waaraan honderden duizenden mensen jaarlijks sterven. Dit lijkt mij zwaar onethisch.
Het enige wat het nog erger zou maken is als de test niet goed opgezet was. Daardoor kun je immers geen goed oordeel vellen over de werkzaamheid van de preventie. Bijvoorbeeld doordat je het niet kunt onderscheiden van het placebo-effect, regressie naar het gemiddelde, cognitieve valkuilen of conventionele behandeling en malariaprofylaxen die in Afrika worden of werden toegepast (nieuwe gevallen van malaria zakken namelijk al een tijdje vanaf het jaar 2000). En precies dit hebben ze nagelaten. Geen controlegroep, geen blindering, niet gerandomiseerd. Elke betekenis die je aan de gemeten waarden toekent is onzinnig. Toch doet de ARHF alsof alle verbeteringen door hun resonantiemiddelen komen. Een voorbeeld hiervan is dit citaat: “De remedie die de ARHF gebruikt bij het behandelen en voorkomen van malaria heeft een werkingsgraad van 95%!” Een conclusie die je op basis van de geleverde gegevens niet hard kan maken. Dit lijkt mij op zijn minst misleiding.

Dit wangedrag blijft de ARHF vertonen. Al hun beschrijvingen missen informatie over de proefopzet, missen eventuele malariamaatregelen die zijdelings lopen, missen goed gedocumenteerde bloedwaarden of ziektestatistieken (zowel voor als na de behandeling), ook is er geen peer review of publicaties in wetenschappelijke tijdschriften. Misschien dat er wat in die boeken geschreven staat naast bepaalde casussen, maar dit is niet duidelijk te zien aan de inhoudsopgaven, omschrijvingen of reviews. Ook zijn de boeken die door een eigen uitgeverij zijn uitgegeven natuurlijk niet peer reviewed. Zo blijven de claims over veiligheid en effectiviteit inderdaad in het rijk der fabelen hangen. En niet alleen bij malaria, maar ook bij hiv/aids, tuberculose, diabetes en al die andere aandoeningen welke ze claimen te behandelen.

Terugkoppeling en reactie

Toen ik al het bovenstaande in een reactie aan Gerda Hofste meldde en schreef dat er dus meer bewijs nodig is om dit serieus te nemen, zei ze dat ik net was als die wetenschappers. Die bieden ook geen hulp, terwijl zíj zelf haar spaargeld in de ARHF stopt en er werkt als vrijwilliger. Ook wist ze al dat er geen wetenschappelijke bewijzen waren, maar dit is volgens haar het kip en het ei verhaal. Zonder geld geen (goed) wetenschappelijk onderzoek, zonder (goed) wetenschappelijk onderzoek ontbreekt geloofwaardigheid, en zonder geloofwaardigheid komt er geen geld. En ze weet dat “het grote geld” hun organisatie nooit zal gaan helpen. Wij hebben het leven gemaakt zodat het over geld gaat, meldt ze daar nog even bij. Zij denkt liever meer holistisch.

Reactie van Gerda Hofste op de Correspondent

Het is mij niet duidelijk wat meer holistisch denken te maken heeft met goed bewijs en ethisch handelen. Je kan nou eenmaal niet iets laten werken door alleen holistisch te denken. Als je geen goed bewijs hebt, weet je niet of je helpt, of je schade toebrengt of dat het helemaal niets uitmaakt. Iets wat mij wel handig lijkt om te weten voordat je je spaargeld en vrije tijd in zo’n stichting steekt.

Wat het geld voor onderzoeken betreft, de ARHF ontvangt aan belasting aftrekbare donaties (je hoeft geen bewezen behandelingen te geven om de ANBI-status te verkrijgen) tussen de 15.000 en 37.500 euro per jaar. Sinds vorig jaar zijn daar de opbrengsten van de trainingen, resonantiemedicijnen en boekverkoop bijgekomen. Daarmee kan je toch best wat onderzoek opzetten, lijkt mij. Ook kan er gevraagd worden om hulp bij homeopatische verenigingen. En anders kan je het eens proberen bij de producenten van homeopathische middelen, die lijken toch ook een aardige markt te bezitten.

Daarnaast kan je het bedrijven niet kwalijk nemen om niet in dit middel te investeren gezien de verschillende ethische bezwaren tegen het investeren in middelen zonder bewijs van enige effectiviteit. Je hebt toch meer nodig dan iemands ideeën.

Vervolgens lijkt het mij evident dat je, voordat je serieuze ziektes als malaria gaat behandelen of preventie ervoor levert, een zekere mate van bewijs voor veiligheid en effectiviteit kunt laten zien. Zelfs voordat je op mensen gaat experimenteren lijkt dat mij geenszins onredelijk. Er zijn niet voor niets regels gesteld voor correct onderzoek. En bij homeopathie zijn er negatieve effecten bekend die aangeven dat informatie over veiligheid en effectiviteit nodig is. Naast dat de middelen zelf schadelijk kunnen zijn, ligt er waarschijnlijk meer schade in het geloof dat zulke behandelwijzen met zich mee brengt: namelijk dat ze even goed of beter werken dan conventionele malariamedicatie of -profylaxe, middelen waar wel goed bewijs voor verzameld is. Dat dit voorkomt, bespreekt Harry van der Zee zelf in een casus over een persoon met diabetes. Die persoon stopt zonder overleg met de insuline, want haar klachten zijn immers toch verdwenen.
Ook de donaties die de organisatie ontvangt, kunnen als de behandeling niet werkt of schadelijk is, natuurlijk beter aan iets wat wel werkt worden uitgegeven. Anders ontneem je de mensen die je zo nobel wilt helpen de beste zorg.

Maar stel nou, en nu wordt het erg hypothetisch, dat ondanks dat er geen plausibel werkingsmechanisme te bedenken is, en ondanks het ontbreken van enig overtuigend bewijs voor een effect van homeopathie op malaria, deze vorm van behandeling toch beter zou werken dan de conventionele malariabehandeling. Dan zou het toch jammer zijn dat je je niet volop inzet om dat beter te onderzoeken en zo bewijs te verzamelen waarmee je andere behandelaars kunt overtuigen. Op die manier zouden dan uiteindelijk immers veel meer mensen geholpen kunnen worden met een betere (en goedkopere) behandeling. Op alle fronten lijkt het dan ook ethischer om onderzoek uit te voeren dan om op dezelfde voet door te gaan. En misschien zelfs nog ethischer om het helemaal niet te onderzoeken gegeven de onwaarschijnlijkheid van Source Medicine.

Conclusie

Ik geloof best dat Gerda Hofste goede intenties heeft, maar dat maakt dit soort incompetent gedrag niet acceptabel. Als zij als homeopaat serieuze ziektes wil behandelen, dan heeft zij serieuze bewijzen nodig. Op zijn minst moet er bewezen worden dat de behandeling niet schadelijk is. Daar valt wat mij betreft ook onder dat de ARHF-behandeling niet leidt tot verminderd gebruik van adequatere behandelingen of profylaxe. Het feit dat ze dit naast zich neerlegt, geeft al aan dat ze hier niet toe in staat is en we zouden haar als therapeut op zijn minst op het gebied van malaria niet serieus moeten nemen, met uitbreidingsmogelijkheden naar autisme gezien haar CEASE-therapie en hiv/aids, diabetes, enzovoort als blijkt dat ze de Source Medicine daarvoor ook toepast in Afrika.
Ook vind ik het schandelijk en onvoorstelbaar dat dit gedrag anno 2018 gewoon door kan gaan. In het Verenigd Koninkrijk heeft de RCVS (een vereniging voor dierenartsen) vorig jaar het standpunt ingenomen dat homeopathie in de behandeling van dieren leidt tot zorgen over dierenwelzijn. Wordt het niet tijd om dit ook te doen voor mensen? Het is niet zo dat omdat er minder regels zijn aangaande behandeling en preventie van malaria en andere serieuze aandoeningen in ontwikkelingslanden, dat we homeopaten maar toe moeten staan wat aan te klooien.

Weer een aardig filmpje over wat homeopathie inhoudt, waarom het onzin is en wat de mogelijke gevaren ervan zijn. 

Wie maakt er Nederlandse ondertiteling bij?

Een andere reeks video's (van CoolHardLogic) die we eerder op Kloptdatwel toonden, gaat wat dieper in op zogenaamde bewijzen voor homeopathie:

• Bijles homeopathie
• Homeopathie – opleiding en ‘Zwitsers bewijs’
• 'Testing Homeopathy - Part 3: Research Evidence?'

(Deel 3 van die reeks hebben we niet als post gebracht, waarschijnlijk omdat het wat specifiek over de regelgeving in het VK gaat.)

Via de website www.testuwintolerantie.nl biedt het Engelse bedrijf Test Your Intolerance testen aan om te kijken of je misschien allergieën hebt of intoleranties voor bepaald soort voedsel. De Nederlandse website is erg vaag wat die testen precies inhouden, maar wie op de Engelse site kijkt, ziet al snel iets staan van Bioresonance, en dan moeten de alarmbellen afgaan. Bioresonantie is namelijk je reinste onzin.

Ik vroeg het voor de zekerheid even na bij een medewerker in de chat:

Het lange antwoord, stond er binnen een seconde na het plaatsen van mijn vraag. Dat zal wel copy-paste van een standaard antwoord op dergelijke vragen zijn geweest en doet vermoeden dat ze dergelijke vragen wel meer krijgen.

Test Your Intolerance geeft dus wel toe dat het allemaal onbewezen onzin is, maar of ze de Nederlandse site nu gaan aanpassen? Zal me benieuwen.

De Volkskrant bericht over de uitkomsten van een Australisch onderzoek naar het effect van acupunctuur bij een IVF-behandeling, resultaat: geen noemenswaardig verschil in geboortes tussen de groep deelnemers die 'echte' acupunctuur kreeg en de groep die met fopnaaldjes niet op de 'echte' acupunctuurpunten werd geprikt in de periode van folikelstimulatie en rond het moment van terugplaatsen van een embryo. 

De onderzoekers publiceerden hun resultaten deze week in JAMA een vooraanstaand medisch tijdschrift. Was dat onderzoek nu eigenlijk wel nodig? In 2013 schreef Jan Willem Nienhuys in Skepter het artikel Acupunctuur bij IVF, waarin hij de verschillende meta-analyses die in de loop van de jaren zijn gedaan, bespreekt. Aan nieuwe onderzoeken was blijkbaar geen gebrek, zodat je lekker bezig kunt blijven met heranalyseren en aanscherpen van hoe de zaak ervoor staat.
Maar de principiële problemen met acupunctuuronderzoek - het is o.a. lastig goed te blinderen -  blijven natuurlijk bestaan en ook (Nienhuys):

Bij onderzoek naar acupunctuur is het de vraag of het wat uitmaakt in welke punten je prikt, en of het überhaupt nodig is om echt te prikken. Als het antwoord op beide vragen ‘nee’ luidt, dan zou acupunctuur alleen nog nut hebben om patiëntes op hun gemak te stellen, maar dat kan vast ook wel zonder naalden.

Al met al vertoont de geschiedenis van acupunctuur en IVF een bekend patroon: een dubieuze claim wordt gepresenteerd met positief maar niet zo best onderzoek. Er zijn al gauw strijdige resultaten en naarmate de onderzoeksmethoden strenger worden, pietert het effect geleidelijk weg.

De uitkomst van dit nieuwe onderzoek past in deze lijn, waarom vonden de onderzoekers het zelf nu nog nodig om te doen? De belangrijkste reden die ze geven is dat er bij het grootste deel van die eerdere onderzoeken vooral gekeken is of de deelnemers in de studie klinisch zwanger werden, niet of die zwangerschappen ook goed afliepen. Bij de vijf onderzoeken waarbij daar wel naar gekeken werd zou het gaan om vrij kleine studies. Beetje vreemd is het dan om te constateren dat bij de eerste van die vijf die de auteurs noemen het blijkt te gaan om een studie met 635 deelnemers, wat toch niet heel veel minder is dan de 809 deelnemers die de Australiërs in hun hoofdanalyse mee konden nemen. En die andere studies waren ook niet echt heel klein, gaat telkens nog om honderden deelnemers.

Eigenlijk had dit onderzoek volgens het ontwerp dan ook meer deelnemers moeten hebben (1168) om enigszins betrouwbaar een vooraf bedacht klinisch relevant verschil van zeven procentpunt in geboortes te kunnen laten zien. Maar het bleek lastig te zijn om dat aantal te halen, omdat heel veel potentiële kandidaten al acupunctuur gebruikten en waarschijnlijk niet de kans wilden lopen om in de groep met fopacupunctuur te belanden. Om eenzelfde soort reden was er ook geen groep die de normale behandeling onderging, zonder enige vorm van acupunctuur. Bij een eerdere pilotstudie bleek het namelijk erg lastig te zijn om vrouwen te vinden die bereid zijn deel te nemen aan een studie die zo opgezet is dat de mogelijkheid bestaat dat ze in zo'n 'gebruikelijke zorg'-groep ingedeeld worden.

Levert deze studie nieuwe inzichten? Niet echt, volgens mij. Of het moet zijn dat acupunctuur bij IVF als mogelijke 'behandeling' inmiddels zo bekend is bij vrouwen die via deze weg zwanger willen worden en ook zo normaal gevonden wordt, dat het onwaarschijnlijk is dat het wetenschappelijke inzicht - dat het niets doet - ook snel zal uitmonden in een terugloop van deze zinloze behandeling. Acupuncturisten kunnen natuurlijk ook makkelijk blijven volhouden dat hun methode hier niet getest werd, want ze gebruiken bijvoorbeeld net wat andere punten om te prikken, op de persoon afgestemd ofzo.

Als reactie op een stuk van een ChristenUnie-kamerlid dat uitlegt waarom vaccineren van kinderen een goed idee is, verscheen op de website van de Christelijk Informatie Platform (CIP) een stuk waarin de auteur drie redenen aangeeft waarom zij als christen haar kinderen niet heeft laten vaccineren. Lees u even mee?

Reden 1)
In de discussie over vaccinaties reageert de angst en angst dat je kind een ernstige complicatie overhoudt aan een besmettelijke ziekte mag nooit een reden zijn om te vaccineren omdat wij geloven dat de hemelse Vader nou eenmaal goed voor onze kinderen zorgt.

Er wordt even aan voorbij gegaan dat het voornamelijk de (onterecht aangewakkerde) angst voor bijwerkingen van vaccinaties is die voor discussies zorgt. Daarnaast zorgt de hemelse Vader blijkbaar niet voor de meer dan 5 miljoenen kinderen die jaarlijks overlijden voor hun 5e verjaardag.

Reden 2)
Tijdens de zwangerschap en bij de borstvoeding grijpen we zo min mogelijk omdat we er te weinig vanaf weten en vertrouwen we volledig op God. Waarom zouden we vanaf 8 weken er iets aan toevoegen? God heeft toch geen hulp nodig van ons mensen om het immuunsysteem zich te laten ontwikkelen?

Ik vraag me af of de moeder in kwestie foliumzuur genomen heeft om de kans op een open ruggetje te verkleinen. En of ze een behandeling voor zwangerschapsvergiftiging zou hebben geweigerd of een keizersnede bij een gecompliceerde stuitligging. Een hielprik, vitamine K en D zal het kind dan ook niet gehad hebben?

Reden 3)
Er is geen onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek naar de (lange termijn) gevolgen van vaccineren en er is geen goed registratie van negatieve effecten van vaccinaties. Hierbij uiteraard links naar Nederlandse Vereniging voor Kritisch Prikken en VaccinVrij.

Wacht even: dit zou toch een christelijk verhaal worden waarin angst geen rol mag spelen?!? En nu wordt er verwezen naar de grootste angstzaaiers op het gebied van vaccinaties. Er zijn honderden onderzoeken gedaan naar de nadelige effecten van vaccinaties en ieder land heeft een ieder land is er een organisatie waar bijwerkingen gemeld en onderzocht kunnen worden. Maarten Keulemans legt het naar aanleiding van de meningokokkenvaccinaties nog een keertje uit.

De Deense arts Peter Gøtzsche staat bekend als een bijzonder fel criticus van de farmaceutische industrie en de toezichthouders die gaan over het goedkeuren van medicijnen. Zijn kritiek op (de invoering van) vaccinaties tegen de griep en HPV is ook niet bepaald mals. Mede daardoor ligt Gøtzsche wel lekker bij antivaxxers en aanhangers van allerlei alternatieve behandelwijzen. De vraag is voor hoe lang nog, want in zijn net verschenen boek Hoe overleef ik? betoont Gøtzsche zich een duidelijk voorstander van de vaccinaties tegen de bekende kinderziektes als mazelen, difterie, kinkhoest en polio, en veegt hij ook de vloer aan met kwakzalverij als homeopathie, acupunctuur en therapeutic touch.

Aanhangers van alternatieve behandelingen en andere antivaxxers brengen vaak de kritiek van Gøtzsche op Big Pharma - en die op de HPV-vaccinatie in het bijzonder - naar voren in discussies. Meestal met de impliciete veronderstelling dat zijn kritische houding tegenover het HPV-vaccin ook wel zal opgaan ten opzichte van bijvoorbeeld het vaccin tegen mazelen. Het zou natuurlijk handig zijn om dan te kunnen verwijzen naar een duidelijk standpunt van hem over die (andere) vaccinaties in het Rijksvaccinatieprogramma. Maar verder dan op zich heldere uitspraken in een interview voor een wat dubieuze Slovaaks website kwam ik echter niet.
Twee maanden terug besloot ik Gøtzsche maar eens te mailen en legde hem voor of zo'n publiek standpunt niet een goed idee zou zijn, daarbij wijzend op het succes van de Twitter-campagne #ikvaccineer. Gøtzsche antwoordde dat hij er in zijn nog te verschijnen boek over geschreven had en dat dat mij wel zou bevallen. Toen zijn boek deze week verscheen heb ik natuurlijk snel gekeken wat hij daarin schrijft over vaccinatie. Ik zal hier nu alleen wat citaten geven:

Sommige mensen hebben principiële bezwaren tegen vaccinaties. Ik heb het idee achter dit soort fundamentalisme nooit begrepen. Vooral niet als ouders niet alleen hun eigen kinderen maar ook andere kinderen blootstellen aan vermijdbare risico's door de gebruikelijke kindervaccinaties te weigeren. Kudde-immuniteit is belangrijk. Om te voorkomen dat er epidemieën ontstaan van bijvoorbeeld mazelen is een hoge vaccinatiegraad onder de bevolking vereist,

En over de antivaxxers:

De meest onverzettelijke voorstanders [van het idee dat je beter de ziekte kunt doormaken dan ertegen te vaccineren] zijn zo immuun voor rationele argumenten en ondubbelzinnige bewijzen afkomstig uit zeer gedegen wetenschappelijke studies die tegen hun ideeën indruisen, dat je deze mensen welhaast religieus kunt noemen, of wat artsen 'onbehandelbaar' noemen. Ze propageren veel schade met het propageren van hun leugens.

Het volgende citaat maakt ook volstrekt duidelijk hoe Gøtzsche over de meeste vaccins denkt:

Natuurlijk staat ook zijn kritiek op de griepvaccinaties en de controverse rondom het HPV-vaccin in het boek, maar hij legt ook duidelijk uit dat het bij die vaccins heel anders staat met de voors en tegens. Vanuit het perscpectief van de volksgezondheid ziet hij best goede argumenten voor die vaccins, maar hij legt er meer de nadruk op dat er weinig bewijs is dat die vaccins voor een individu een verstandige keuze zijn.

'Alternatieve geneeswijzen zijn niet de oplossing'

In een ander hoofdstuk veegt Gøtzsche de vloer aan met een hele reeks alternatieve behandelwijzen. Hij moet er niets van hebben en waarschuwt ook nadrukkelijk tegen het stellen van diagnoses door alternatieve behandelaars. Ook hier volsta ik voor nu met een paar citaten.

Waarom de kwakzalvers toch vaak succes lijken te hebben:

Sommige beoefenaars van alternatieve geneeswijzen hebben een zeer goed psychologisch inzicht en kunnen soms cliënten helpen die last hebben van stress, buitensporig perfectionisme, een gebrek aan eigenwaarde, angst, verdriet en depressie. Dit is dan echter te danken aan hun menselijke kwaliteiten en heeft niets van doen met de alternatieve behandelingen die ze toepassen.

De bespreking van onderzoeken naar het effect van bidden voor genezing is erg geestig. Ook de auteurs van Cochrane reviews die hierover verschenen zijn, blijken herhaaldelijk in frauduleuze studies gestonken te zijn of grappig bedoelde artikelen in het kerstummer van het British Medical Journal serieus te hebben genomen.

Over homeopathie:

Een absurdere vorm van gezondheidszorg bestaat er niet.

In dit 'zelfhulpboek' dat de lezer moet helpen zichzelf goed te informeren over medicijnen en behandelingen die hem mogelijk door artsen worden aangeraden, is het advies van Gøtzsche over de alternatieve behandelwijzen volstrekt helder:

Het enige wat we tegen dit soort waanzin kunnen doen, is zelf geen homeopathische of andere alternatieve middelen nemen, en deze ook niet aan onze dierbaren geven.

Het boek is overigens uitgegeven bij Lemniscaat, de uitgeverij die vorige week nog stevige kritiek kreeg vanwege de antivaccinatie boeken in haar assortiment.

In reclame voor een homeopathisch geneesmiddel mag je niet noemen waarvoor het bedoeld is. Tenzij je overtuigend bewijs aanlevert dat het bij die indicatie ook echt werkt. Maar dergelijk bewijs is voor geen enkel homeopatisch middel geleverd, ook niet voor Oscillococcinum, de schudverdunde verrotte ingewanden van de muskuseend (Anas barbariae). Het marketingbedrijf Salveo Pharma BV dat de marketing van dit peperdure onzinproduct in Nederland verzorgt, probeert deze beperking slinks te omzeilen.

Dit zag ik donderdagavond in het STER-reclameblok voor de uitzending van Jinek:

Dat griepalert.nl is een website van Salveo Pharma, wat duidelijk wordt als je de 'kleine lettertjes' op die site leest. Afzonderlijk zijn de spotjes voor griepalert.nl en Oscillococcinum waarschijnlijk niet in strijd met de reclamecode en de wetgeving op reclame voor geneesmiddelen. Maar door ze zo pal na elkaar te plaatsen en ook nog eens in beide spotjes de uitdrukking 'de R (is weer) in de maand' te gebruiken, wordt de kijker mogelijk toch weer op het idee gebracht dat Oscillococcinum een middel is dat iets tegen griep zou kunnen uitrichten. En nogmaals, daar is geen enkele betrouwbaar bewijs voor en is bovendien bijzonder onwaarschijnlijk omdat de vermeende actieve bestanddelen (die verrotte eendeningewanden) zo belachelijk ver verdund zijn.

Ook CDA Tweede Kamerlid René Peters was deze twee spotjes opgevallen. "Het zal best legaal zijn allemaal. Maar apart is het wel." schrijft hij. Ik heb daar wat sterkere bedenkingen bij en heb vandaag een klacht ingediend bij de Reclame Code Commissie. Mijns inziens zou het niet toegestaan moeten zijn dat deze twee spotjes in hetzelfde reclameblok worden uitgezonden.

Na de Oscillococcinum volgde in hetzelfde blok overigens nog een spotje voor een ander product van Salveo Pharma, nl. Trachitol, waaarvan het Zorginstituut Nederland in haar Farmacotherapeutisch Kompas op 'farmacotherapeutische gronden' adviseert om het niet voor te schrijven.

The post De boefjes van Salveo Pharma appeared first on Kloptdatwel?.

De Reclame Code Commissie heeft een beslissing genomen over de klachten die ingediend waren over de spotjes van griepalert.nl en Oscillococcinum die vanaf januari in de STER-blokken te zien waren, die met "de 'R' is in de maand". De commissie vindt dat de reclame-uitingen in strijd zijn met artikel 2 van de Nationale Reclamecode en beveelt de adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken. Mooi, daar zijn we hopelijk weer een tijdje vanaf.

In 'De boefjes van Salveo Pharma' schreef ik waarom de spotjes in mijn ogen niet door de beugel konden. Voor een homeopathische geneesmiddel mag je geen reclame maken waarbij je noemt waar het voor bedoeld is als je daarvoor geen wetenschappelijk bewijs kunt overleggen. De Nederlandse marketeer van Oscillococcinum, Salveo Pharma, had een spotje voor Oscillococcinum ter goedkeuring ingediend bij de instantie die daar over gaat: KOAG/KAG. Die keurde het spotje goed, omdat er niet zo'n indicatie in genoemd wordt en 'R in de maand' gezien wordt als aanduiding voor een gebruiksmoment, wat blijkbaar wel mag. Het spotje voor griepalert.nl werd echter niet aan KOAG/KAG voorgelegd.

KOAG/KAG schreef, na aanleiding van de klachten, aan de Reclame Code Commissie van mening te zijn dat "beide commercials op een onjuiste manier bij elkaar zijn gebracht" en dat de indicatie griep die in de commercial voor griepalert.nl wordt genoemd, afstraalt op de commercial voor Oscillococcinum die er telkens meteen op volgde in de STER-blokken. Volgens Salveo Pharma zouden de uitingen echter volledig los van elkaar staan: "Tussen beide commercial is geen enkel verband te leggen noch te impliceren." Het is niet zo verwonderlijk dat de commissie hier niet in meeging en oordeelt dat "de gemiddelde consument een onmiskenbare samenhang [zal] zien tussen beide commercials."

Kortom, de klagers kregen gelijk. Maar intussen kon Salveo Pharma tot deze uitspraak ongestoord doorgaan met het uitzenden van de spotjes en het is maar de vraag of hun geplande campagne nu zoveel ingekort is. Over de gang van zaken bij de STER heb ik daarom eigenlijk ook wel wat vragen. Die heeft zich er blijkbaar voor geleend om die twee spotjes achter elkaar geplakt uit te zenden en had toch ook wel kunnen bedenken dat dat dubieus was, aangezien er alleen een KOAG/KAG-goedkeuring was voor het Oscillococcinum-spotje zonder het griepalert-verhaal daaraan voorafgaand.

The post Reclame Code Commissie deelt tik op de vingers uit voor spotjes met 'de R in de maand' van griepalert en Oscillococcinum appeared first on Kloptdatwel?.

De Maltese krant schrijft dat Trevisan sinds hij in 2012 begon met de marketing van de Mente deed alsof hij gepromoveerd was in de neurowetenschappen aan het University College London. Daar was hij echter alleen maar ingeschreven als masterstudent. In 2015 promoveerde hij dan wel echt aan een Italiaanse universiteit, maar een medewerker van Trevisan beweert nu dat delen van het proefschrift overgeschreven zijn van onderzoek wat hij deed, plagiaat dus.

In Nederland is de hoofdband sinds enige tijd ook verkrijgbaar. Een paar maanden terug werd er nog aandacht aan besteed in het programma Editie NL. Maar werkt die hoofdband nu wel of niet? Op de website van de leverancier in Nederland wordt verwezen naar een aantal wetenschappelijke artikelen. Eigenlijk is maar eentje daarvan relevant, een onderzoek waarvan de resultaten werden gepubliceerd in de journal Frontiers Neurology.
Erg onder de indruk raakte ik niet na het lezen. Uiteindelijk bleven er na heel veel uitvallers 17 deelnemers in de groep over die een echt werkende hoofdband omkregen en evenveel in de controlegroep. Er wordt gesproken over significante resultaten, maar er zijn zoveel vergelijkingen gemaakt zonder te corrigeren voor meervoudig toetsen, dat dat ook niet echt verrassend is.

Volkomen terecht dat de woordvoerder van Nederlandse Vereniging voor Autisme tegenover Editie NL zich erg terughoudend opstelde. De band kost ook maar liefst 2000 euro. Je mag toch eigenlijk wel wat serieuzer onderzoek verwachten als een bedrijf zoveel geld voor een apparaat vraagt, waarvan de werking allerminst bewezen is. Sowieso is het maar de vraag of neurofeedback echt iets doet (dus niet alleen op grafiekjes van hersengolven), lees daarvoor het redelijk recente (2017) artikel van Niki Korteweg uit Skepter:

Neurofeedback – nog steeds weinig bewijs voor werkzaamheid

Titelfoto: screenshot uitzending Editie NL 

The post Bedenker van de Mente neurofeedback hoofdband voor autisme sjoemelde met wetenschappelijke titels appeared first on Kloptdatwel?.

Peter Aaby is een Deense antropoloog en arts die veel onderzoek heeft gedaan naar de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden. Zijn onderzoek naar de invoering van het DTP-vaccin, bedoeld als bescherming tegen difterie, tetanus en kinkhoest (ook wel DPT of DTwP genoemd, of DKT in het Nederlands) is spraakmakend en enigszins omstreden. Antivaxxers pikken de resultaten die lijken te duiden op gevaren van het vaccin er uit, zeker nu Aaby het in een presentatie voor een algemener publiek begrijpelijk heeft uitgelegd.

Uit de gegevens die het team van Aaby de jaren 80 van de vorige eeuw in de binnenlanden van Guinee-Bissau verzamelde bij de invoering van het vaccinatieprogramma, lijkt namelijk naar voren te komen dat het vaccinatieprogramma als geheel (met de inenting tegen tuberculose en het vaccin tegen mazelen) weliswaar de kindersterfte belangrijk heeft teruggedrongen, maar dat het DTP-vaccin op zichzelf juist de sterfte zou hebben doen toenemen (en vooral bij meisjes). Geen leuk nieuws dus voor de WHO, en beleidsmakers die gaan over de wereldwijde vaccinprogramma's worstelen dus al jaren met mogelijke negatieve effect.

In zijn meest recente boek (eerder besproken op Kloptdatwel) noemt Gøtzsche dit onderzoek van Aaby overigens ook. Hij merkt daar het volgende over op:

Het gecombineerde difterie-, tetanus- en kinkhoestvaccin (DKT-vaccin) verdubbelt in lage-inkomenslanden vermoedelijk de algehele sterfte aan andere infecties. Dit is zorgwekkend, want longontsteking en sepsis veroorzaken in die gebieden meer sterfte dan de ziekten waar het vaccin voor bedoeld is. Deze bevindingen maakten Aaby weinig populair bij het hoofdkantoor van de  Wereldgezondheidsorganisatie. Boodschappen voor de volksgezondheid worden lastig wanneer er zulke totaal onverwachte uitkomsten optreden.
In het Westen is het gecombineerde DKT-vaccin ongetwijfeld uiterst nuttig en een vaccin dat we allemaal zouden moeten hebben. Voor de komst van deze vaccins stierven veel mensen aan difterie, tetanus en kinkhoest.

Bij het symposium ter gelegenheid van de recente oprichting van het nieuwe instituut van Peter Gøtzsche hield Aaby een presentatie die nu een kleine week online staat en al veel op de sociale media gedeeld wordt door antivaxxers.

Een van de artikelen van Aaby werd al eerder veel rondgepompt door antivaxxers en bijvoorbeeld kritisch besproken op het Skeptical Raptor blog. Wie daar in de comments kijkt ziet echter ook kritiek van Aaby op die bespreking en die lijkt alleszins redelijk. Er lijkt wel degelijk iets aan de hand met dat DTP-vaccin en bij de WHO nemen ze het inmiddels ook wel serieus. Maar voorlopig lijkt de meerderheid van de experts het bewijs niet overtuigend genoeg te vinden om iets te veranderen aan bijvoorbeeld de volgorde van de vaccinaties.

In een artikel van Der Spiegel wordt nader ingegaan op de niet-specifieke effecten van vaccins die Aaby naar voren brengt, dit naar aanleiding van zijn voorkomen in de Duitse antivaxdocu Eingeimpft (veelvuldig besproken bij GWUP). Die niet-specifieke effecten lijken er in ieder geval in positieve zin te zijn bij het mazelenvaccin (wat Aaby ook in zijn presentatie benadrukt), maar het lijkt er ook op dat deze niet-specifieke effecten een grotere rol spelen in bijvoorbeeld Afrika waar mensen veel geplaagd worden door parasieten en worminfecties. De negatieve niet-specifieke effecten kunnen de opgevoerde infectiologen (o.a. Mihai Netea van Radboud UMC) echter minder goed duiden. Meer onderzoek lijkt gewenst, maar is niet zo gemakkelijk.

In het Rijksvaccinatieprogramma zit overigens het DKTP-Hib-HepB vaccin en Nederland is natuurlijk geen ontwikkelingsland, dus laten we vooral de opmerking van Gøtzsche dat we het vaccin hier allemaal zouden moeten hebben, ter harte nemen.

The post Peter Aaby over de mogelijke onverwachte negatieve effecten van het vaccin tegen difterie, tetanus en kinkhoest appeared first on Kloptdatwel?.

De Vereniging Homeopathie deelde enthousiast het volgende plaatje op haar Facebook-pagina:

Tjongejonge, "een 6 jaar durend onderzoek onder 6.544 personen" en het staat in PubMed! Nou dan moet het wel OK zijn, toch? Beetje jammer dat ze er niet even een linkje naar het onderzoek zelf bij zetten, maar dat hebben we ze zelf natuurlijk zo gevonden. Het moet haast wel om dit onderzoek gaan:

David S. Spence, Elizabeth A. Thompson, and S.J. Barron. Homeopathic Treatment for Chronic Disease: A 6-Year, University-Hospital Outpatient Observational Study The Journal of Alternative and Complementary Medicine. Nov 2005. (PubMed link)

Het artikel (uit 2005!) kon ik helaas niet in geheel vinden [inmiddels wel, zie naschrift], dus moeten we het maar even met de samenvatting doen:

Abstract
OBJECTIVE:
The aim of this study was to assess health changes seen in routine homeopathic care for patients with a wide range of chronic conditions who were referred to a hospital outpatient department.

DESIGN:
This was an observational study of 6544 consecutive follow-up patients during a 6-year period.

SETTING:
Hospital outpatient unit within an acute National Health Service (NHS) Teaching Trust in the United Kingdom.

PARTICIPANTS:
Every patient attending the hospital outpatient unit for a follow-up appointment over the study period was included, commencing with their first follow-up attendance.

MAIN OUTCOME MEASURE:
Outcomes were based on scores on a 7-point Likert-type scale at the end of the consultation and were assessed as overall outcomes compared to the initial baseline assessments.

RESULTS:
A total of 6544 consecutive follow-up patients were given outcome scores. Of the patients 70.7% (n = 4627) reported positive health changes, with 50.7% (n = 3318) recording their improvement as better (+2) or much better (+3).

CONCLUSIONS:
Homeopathic intervention offered positive health changes to a substantial proportion of a large cohort of patients with a wide range of chronic diseases. Additional observational research, including studies using different designs, is necessary for further research development in homeopathy.

Het is dus niet meer dan een soort klanttevredenheidsonderzoek. Er is geen controlegroep en de uitkomsten berusten op zelfrapportages op een 7-punts schaal. Ook deden er alleen patiënten mee die bij minstens één vervolgafspraak kwamen opdagen. Patiënten die na een eerste consult zo ontevreden waren (of net op tijd doorkregen wat voor onzin homeopathie eigenlijk is) en wijzer geworden een mogelijk geplande vervolgafspraak lieten schieten, zitten er dus niet bij.

Dat de patiënten die bleven komen best tevreden waren en de homeopathische behandelaars een dikke voldoende gaven voor de behandeling van hun chronische aandoening is dus niet zo verrassend. Zeker als we nog bedenken dat het vaak ging om klachten die soms opspelen en daarna weer afnemen. Waarschijnlijk is bij het eerste consult sprake van een verhoogde last, die vanzelf al zou verminderen, ook zonder homeopathische korreltjes ("regression to the mean").

O ja, het Bristol Homeopathic Hospital waar dit onderzoekje uitgevoerd werd, is in 2015 opgeheven...

Naschrift
De studie inmiddels gevonden op de site van de bekende kwakzalverbestrijder David Colquhoun die in 2005 al een blog schreef over dit infamous paper. Kort citaat:

It is obvious that there is not the slightest reason to attribute the answers given by patients to the fact that they had been given homeopathic treatment. That would be the crudest form of post hoc ergo propter hoc error. It does not even show that the homeopathic treatment was producing a placebo effect.

Papers like this do not add to human knowledge, they detract from it. By reverting to pre-enlightment forms of argument, they mislead rather than enlighten. To make matters worse, this work was done at public expense, by the Directorate of Homeopathic Medicine, United Bristol Healthcare, National Health Service Trust, Bristol, United Kingdom.

Link naar een pdf van het artikel is te vinden onderaan dat blog.

The post Vereniging Homeopathie vindt bewijs voor de werking van homeopathie. Even lachen. appeared first on Kloptdatwel?.

De Duitse komiek Jan Böhmermann - zeg maar de Arjen Lubach van onze oosterburen - besteedde gisteren in zijn programma Neo Magazin Royale aandacht aan homeopathie:

The post Jan Böhmermann over homeopathie appeared first on Kloptdatwel?.